SFS undirstrika mikilvægi fiskeldis og að uppbygging þess verði í sem mestri sátt við samfélag og umhverfi.

Fiskeldi á að byggja upp á sjálfbæran hátt, en þess þarf þó að gæta að óraunhæfar kröfur um áhættu og gjaldtöku hamli ekki um of nýsköpun og framþróun greinarinnar. Samtökin hafa löngum lagt áherslu á að efla samkeppnishæfni íslensks fiskeldis og skapa forsendur fyrir sjálfbærum framleiðnivexti sem skilar sér í auknum þjóðhagslegum verðmætum.

Það verður gert með umbótum í stjórnsýslu fiskeldis, hvötum til fjárfestinga í nýsköpun og umhverfisvænni lausnum, innviðauppbyggingu ásamt einföldu og skilvirku regluverki og starfsumhverfi rekstraraðila. Þá  þarf að tryggja aukið framboð og aðgengi að grænni orku til landeldis og almennra orkuskipta og styrkja stoðir menntunar í lagareldi heildstætt.

Í frumvarpinu eru fjöldamörg nýmæli sem samtökin telja að geti stuðlað að því að framangreindum markmiðum verði náð, þó áhöld séu um tiltekin ákvæði þess.

Umsögn SFS má lesa hér í heild sinni.

Viðaukar við umsögnina eru skýrsla sem unnin var af norska ráðgjafafyrirtækinu Menon Economics þar sem framkvæmd var samanburðarrannsókn á áhrifum skattakerfa á Íslandi, Noregi og Færeyjum. Einnig fylgir umsögninni framhaldsskýrsla frá Menon Economics sem varpar ljósi á nýlega kynntar breytingar á skatta- og gjaldaumhverfi fiskeldis á Íslandi.

Helstu athugasemdir SFS

Hér á eftir er fjallað um helstu ábendingar samtakanna sem miða að því framangreindum markmiðum verði náð:

        I.            Breytingar á gjaldtöku vegna fiskeldis í sjó

Samtökin telja að gjald vegna fiskeldis í sjó, eins og það ser sett fran í frumvarpinu, taki ekki til greina rekstrarlega stöðu íslenskra fiskeldisfyrirtækja og muni að óbreyttu skaða samkeppnishæfni í alþjóðlegu tilliti. Framtíðaráform rekstraraðila um frekari uppbyggingu ráðast að verulegu leyti á fjárhagslegu svigrúmi greinarinnar til fjárfestinga. Að þessu þarf að huga að þegar ákvarðanir eru teknar um gjaldtöku af fiskeldi í sjó.

      II.            Áhrif frumvarps óljós á þessu stigi

Að mati samtakanna eru áhrif frumvarpsins ekki nægjanlega ljós. Þetta endurspeglast m.a. í því að ráðherra er falið mikið vald við ákvarðanatöku og setningu stjórnvaldsfyrirmæla um atriði sem varða mikilsverða hagsmuni rekstrarleyfishafa. Drög að stjórnvaldsfyrirmælum liggja í meginatriðum ekki fyrir og því skortir á fyrirsjáanleika fyrir rekstrarleyfishafa um hvernig regluverki fyrir atvinnugreinina verður í reynd háttað nái frumvarpið fram að ganga. Um er að ræða þýðingarmiklar ákvarðanir fyrir einstaka rekstrarleyfishafa og framþróun lagareldis sem atvinnugreinar, einkum ákvæði sem mæla fyrir um heimildir til skerðinga á eignar- og atvinnuréttindum rekstraraðila.

    III.            Víðtæk og óhóflega íþyngjandi þvingunarúrræði og stjórnsýsluviðurlög

Samtökin gera athugasemd við fjölda víðtækra og óhóflega íþyngjandi stjórnsýsluviðurlaga og þvingunarúrræða sem til stendur að innleiða með frumvarpinu. Samtökin telja fjölda, eðli og samspil þessara ákvæða ekki geta samræmst viðmiðum sem almennt gilda um íþyngjandi viðurlög sem eftirlitsstofnunum er heimilt að beita.

    IV.            Óhóflegt eftirlit og óhóflegar kröfur um skýrslugjöf

Að mati samtakanna eru kröfur frumvarpsins um eftirlit og tíða skýrslugerð bæði úr hófi og óásættanlegar með tilliti til kröfu um skýrleika laga. Ekki er um það deilt, að traust og öflugt eftirlit er mikilvægt til að auka trúverðugleika greinarinnar. Laga- og eftirlitsumhverfið má þó ekki vera svo íþyngjandi að það hamli starfsemi rekstraraðila og skapi óskilvirkt eftirlitsumhverfi.

      V.            Friðun hafsvæða gagnvart fiskeldi

SFS leggjast ekki gegn lögfestingu friðunarsvæða á vísindalegum forsendum en telja af sömu ástæðu ótímabært að lögfesta friðun svæða sem skilgreind voru með auglýsingu nr. 460/2004 um friðunarsvæði. Ekkert þeirra svæða sem lagt er til að friða í frumvarpinu hefur verið rannsakað eða metið sérstaklega með tilliti til áhrifa fiskeldis. Jafnvel þó tekið sé undir mikilvægi þess að tryggja ákveðna fjarlægð milli eldissvæða og laxveiðiáa skiptir einnig máli að gætt sé meðalhófs við afmörkun á umfangi friðunar þannig að ekki sé gengið lengra en nauðsynlegt er talið til að ná því markmiði sem að er stefnt.

Ekki verður heldur framhjá því litið að samkvæmt skýrslu Boston Consulting Group um stöðu og framtíð lagareldis er ein af lykilforsendum bæði grunnsviðsmyndar og framsækinnar sviðsmyndar að firðir sem ekki hafa verið friðlýstir verði opnaðir fyrir framleiðslu.

    VI.            Áform um niðurfellingu rekstrarleyfa

Meginregla frumvarpsins er að á nýjum smitvarnasvæðum, sem ráðherra er falið að afmarka, skuli aðeins veita einum rekstrarleyfishafa leyfi til sjókvíaeldis. Hafi rekstraraðilar ekki náð samkomulagi um nýtingu svæðisins hinn 1. júlí 2028 verða leyfi þeirra felld niður af Matvælastofnun, sbr. ákvæði til bráðabirgða I.

Þrátt fyrir að samtökin taki undir að rétt sé að eftirláta rekstraraðilum það verkefni að komast að samkomulagi sín á milli um tilhögun smitvarnarsvæða telja samtökin ótækt að ætla slíkum viðræðum að fara fram undir ógn um niðurfellingu rekstrarleyfa. Mikilsverð stjórnarskrárvarinn réttindi lögaðila verða ekki fótum troðin bótalaust.

  VII.            Ótímabundin rekstrarleyfi

Að gefnu tilefni skal tekið fram að samtökin hafa ekki sérstaklega kallað eftir því að rekstrarleyfi til fiskeldis verði ótímabundin. Mestu máli skiptir að rekstraraðilum sé tryggður stöðugleiki og fyrirsjáanleiki þegar kemur að rekstrarheimildum sínum og að reglur um endurnýjun þeirra hvíli á málefnalegum forsendum og samrýmist grundvallarreglum um jafnræði og meðalhóf. Samtökin benda þó á að ef til álita kemur að breyta frumvarpinu á þá leið að rekstarleyfum verði áfram markaður tiltekinn gildistími verður ekki framhjá því litið að fjöldamörg íþyngjandi ákvæði frumvarpsins eru mótuð með tilliti til varanleika rekstrarleyfa. Samhliða slíkum breytingum verður því að fara fram endurskoðun til mildunar á samhangandi heimildum til eignaskerðinga, stjórnsýsluviðurlaga og áformum um aukna gjaldtöku.

VIII.            Breyttar skilgreiningar

Samtökin gera athugasemd við skilgreiningu á hugtakinu villtir nytjastofnar lax. Skilgreiningin felur í sér að sjálfbærir villtir laxastofna og ósjálfbærir nytjastofna sem haldið er upp með sleppingum veiðiréttarhafa eru lagðir að jöfnu. Óeðlilegt er að leggja þessa verndarhagsmuni að jöfnu í áhættumati erfðablöndunar sem frá upphafi hefur verið ætlað að standa vörð um sjálfbæra villta laxastofna.

Þá gera samtökin athugasemd við breytingar á hugtakinu burðarþolsmat, en með frumvarpinu stendur til að útvíkka umfang þess til að ná utan um „aukið álag“ af völdum sjókvíaeldis eða hafeldis. Ekki er rökstutt í frumvarpinu hvaða felst í þeirri útvíkkun nákvæmlega né hvernig slíkt mat á að fara fram. Í ljósi þess að burðarþolsmat setur því magni sem rekstrarleyfishafi getur alið í sjó á hverjum tíma skorður telja samtökin rétt að frumvarpið sé skýrt og afdráttarlaust að þessu leyti og að gætt sé fyllsta meðalhóf.